Читать онлайн Финно-угор бесплатно
Финно-угор йӹлмӹвлӓ (ӓль угро-финн йӹлмӹ) – группа йӹлмӹ, туан йӹлмӹнӓ дӓ урал йӹлмӹвлӓ доно лишӹлрӓк ылмыжы доно иквӓреш кого йиш самодийский остатка шодырма генетический.
Финно-угор вес йӹлмӹвлӓ укшвлӓэш шелӓлтеш: венгр, венгр йӹлмӹвлӓ доно представляйӹмӹ; обский-угор, манси хант йӹлмӹ гӹц ылеш дӓ, вӹд бассейнӹн шӓрлен северный частьым Оби; прибалтийский-финн йӹлмӹ доно: финнвлӓ, эстонвлӓ, ливский, водской, вепсский, дӓ карел ижорский; саамский, представляйӹмӹ саамский йӹлмӹжӹ, кыдын доно попаш саами (лопарь), ӹлӹмӓш кӹжӹ Кольский, северный частьым финляндиштӹ, Швеци дӓ Норвеги; кок тӹнг диалектвлӓ мордва – эрзя дон мокшавлӓн; мары, ӱшаныдыма гӹц ылшывлӓ-ирвел кырык дӓ кожла; пермь, удмурт да коми йӹлмӹвлӓ доно йӹлмӹвлӓ пыртымы-коми-зырянское, коми-коми дӓ пермяцкий-диалектвлӓ язьвинский.
Самодийский йӹлмӹвлӓ йишвлӓ (классификация вес семӹньжӹ, группыш) урал йӹлмӹвлӓ генетический йӹлмӹвлӓ составыш цуца. Йӹлмӹвлӓ пыртымы: ненец, энецкий, нганасанский, селькупский, камасинский практически ямын, пӹтен маторский (моторский), дӓ карагасский тайгийский. Самодиец, устар. – самоед, (летописный – самоядь) (гӹц самэемень, йӹлмӹштӹ саамский – саами земля), 1) лӹм дон тошты руш дӓ российӹн вес халык йыдпел сибирьӹштӹ саами. 2) самодийский цилӓ халык лӹмеш тоштемӹн.
Тӹлец пасна, тенге айырлен манын урал раса, раса положени дӓ тӹдӹм викок монголоидный европеоидный лошты нӓлеш. Виӓш ш пырышы ӱпем, сӹнзӓ шимӹ, шӹргӹ южнам лапка, лывыртымы эпикантус шотыш (вогнутый нер тупшым изи доно). Распространенный Сибирь кӹзӹт касвел (хантвлӓ, манси, йыдвел дон др. алтаец).
Венгрвлӓн важвлӓштӹ гӹц генетический обский лишӹл йӹлмӹ-угор йӹлмӹвлӓ группа ӹштӓ угор финно-угор. Венгр, хантвлӓ мансиец лишнӹ ылыт дӓ пӹтӓришӹжӹ, 9 кӹзӹтшӹ территорижӹ веле в занимаймы цилӓ молы финн-угор йӹлмӹвлӓ группа ӹштӓ ӓль прибалтийский финн-финн-пермь группы.
Венгр, финн литературный йӹлмӹ лывыртымы дӓ эстон йӹлмӹвлӓ толшеш, мӹнь сирен нӹнӹ тошты улы. Мордва, мары, удмурт, коми, хантвлӓн йӹлмӹштӹ веле семӹнь формируялтынат да литературный 20 курым манси гг. 20-30.
2-литературный йӹлмӹм ӹштӹмӓш ли пел древнепермский коми й в 14, яхнен миэн древнепермский в 18 сирӹмӹ – сирен, пермь йӹлмӹштӹшӹ диалектвлӓм негызеш ышташ миссионер в 14 стефанын коми тоштывлӓ гӹц иктӹжӹ. Азбукы анжыктышы лӹм доно ӹштӹмӹ ылын дӓ грек славяный-руш, кыды книгӓвлӓмӓт кусараш шӓвӹктен шӹнден. Кӹзӹт тымдымаш гӹц лӓктӹн. Кӹзӹтшӹ жеп изиш книгӓм сирен кодымышты дӓ икон рукописный памятник тӹдӹ кайын, дӓ т. п. спискӹштӹ азбукы Тыменьмӓш сирӹмӓш спискӹштӹ источник древнепермский литургия шергӓкӓн ылшы (Евгениевый-текст Лепехинский), руш в 17 древнепермский алфавит доно кусарен, текстӹм ӹшке размерыштым анжыктыш шамаквлӓ связный 600 нӓрӹ. Тидӹ рушла москва лоштыш кычылтмы дӓ сирӹмӓш 14-17 писец вв. лӹмвлӓштӹм пӓлӓ, кыдывлӓ тӹ тайнопись семӹнь кычылтыныт.
Венгрлӓ сирӹмӹ сек тошты памятник ылшы (в школлаште 13), коми (в 14), финнвлӓ (15-16 вв.).
Общий кӹзӹтшӹ финн-угор йӹлмӹвлӓ гӹц толшы унаследовать финно-угор йӹлмӹ-аффикс кыдылан негӹцӹм спряжени, дӓ склонени словообразование, тенге таманяр важ ан тӹшкӓ. Финн-угор йӹлмӹвлӓ доно келшен лексика юкым пасна закономерный шижӓлтеш. Тенгеок кӹзӹтшӹ финн-угор йӹлмӹ, кужырак пасна виӓнгдӓш верц, ӹшке кыце шот доно грамматический весӹ гӹц пакыла айырлен, тенге состав доно лексика; юкшы тенге нӹнӹ айыртем шот доно тӧрленӓ. Вес грамматический айыртемӹштӹм пӓлемдӓ гӹц тышкаш лиэш: агглютинативный грамматический строен, кудыло почеш (индоевропейский йӹлмӹвлӓ доно вӓр), уке префикс (венгр йӹлмӹш цилӓнок ӹштен), пӓлӹк шамаквлӓм анзылныш шамаквлӓ пӓлен неизменяемость (исключени прибалтийский ӹштенӓ-финн йӹлмӹвлӓ). Шукы финн-угор йӹлмӹвлӓ ынгартышым гласный шижӓлтеш. Действуяш пасна пашкуды халыкын йӹлмӹлӓ шукы йиш йӹлмӹ муш составшы, икань шукы йӹлмӹ доно мӓ заимствований иноязычный составыш; тенге, шамак толшеш, шамакышты шукы йӹлмӹ доно славян пошкырт венгр, финн йӹлмӹвлӓш шукы балтийский ӓ, герман, заимствований руш дон швед.
Кӹзӹтшӹ финн финн йӹлмӹ доно попышывлӓ, касвел, прибалтийский-финн группыш финно-угор йӹлмӹвлӓ. Нӹнӹн халык докы отношеништӹжӹ антропологий балтийский европеоидный раса тип.
Северный уралышты 40 путешествуйымашыжы пӓлӹмӹ венгрла регули оролымаште географ дӓ лингвиствлӓ-е гг. 19 курымын. Студент ивлӓжӹн шачмы дӓ венгр халык эче венгр йӹлмӹш регуля гишӓн тумаен. Эл малын тӹдӹ йӹлмӹвлӓ доно попа, тенгеок пашкуды йӹлмӹвлӓ элышты айырымаш? Тӹнгӓлтӹш кышты венгр йӹлмӹшкӹ тольыц кышецӹн Кечӹвӓлвел-ирвел европыштыш венгрвлӓ кӹзӹтшӹ тьотявлӓ? Регули кол, мам венгр йыхвлӓн кудыводыж уралыштыш. Тенге гӹнят тидӹ ылшы анжыкташ келеш. Финлянди йыдвел сӓрнӓлӹн, тӹдӹ ӧрӹктӓрӹш дӓ финнвлӓ лоштыш вӹрӹм саамский ылшы (лапландский) йӹлмӹ, ик статянжы, дӓ венгр – вес. Пакыла шӹмлӹмӹ манын финн-угор йӹлмӹвлӓ доно кӹлӹм этнический, российӹн регули кеӓш решен. Тӹдӹ венгр 200 наука айырымы академия форинт (золотой тӓнгӓдон 200 мӓ тӧр ылына) шӹмлӹшӹ наука эртӓрӓт. 1841 петербургышто г толеш тӹдӹжӹм, кышты руш йӹлмӹм йӹле шомыкы, халыкын ӹшке йӹлмӹжӹ пакыла яжоэмдӓш йыдвел пӓлен.